ÇEÇEN ETNOPEDAGOJİSİNDE AHLAKİ KAVRAMLAR

Özet

Makalede Çeçenya'nın manevi, ahlaki ve etik dünya görüşünde özel bir yer tutan ahlaki kavramlar ele alınmaktadır. Çeçenlerin dünya görüşlerini ifade eden en temel ve evrensel kavramlardan biri, insanın topluma, ülkesine ve halkına karşı görev ve sorumluluğunu yerine getirmesinin temel yolu ile ilişkilendirilen “yakh”tır. “Yakh” kavramının anlamsal yapısı asalet, cömertlik, adalet ve dürüstlük gibi hayatın ahlaki normlarını içerir. Bu özellikler Çeçen romanlarında yapısal ve anlamsal olarak aktarılır. Çeçen edebiyatı, etiği ve kendine özgü ahlaki omurgasıyla, M. Isayev, M. S. Gadayev, A. Aidami, A. Aidamirov, M. Mamakayev, A. Süleymanov ve diğer klasikler tarafından örneklendirilir. Etnik köken veya cinsiyetten bağımsız olarak, her Çeçen'in sahip olduğu başka bir ahlaki kavram, ahlakın en yüksek derecesine ulaşabilen, konakhallahtır. Çeçen etnopedagojisinde, ahlaki kavramlardaki algı ve tutum, büyüyen bir kişinin dünya görüşünün oluşumundaki temeldir. Ne yazık ki, ulusal literatürde yer alan, kültüre gömülü hümanist potansiyel, okul müfredatında yeterince kullanılmamaktadır. Bu bağlamda önde gelen Çeçen yazar, düşünür ve pedagog A. Süleymanov'un eserlerinden örnek alınarak Çeçen edebiyatındaki ahlaki kavramlar çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu yazar hayat, insanlar, vatanseverlik ve aşk hakkında yazdı. Çeçen ulusal kültürü, özgünlüğü ve benzersizliği edebiyata yansır.